TİXON XRENNİKOV

1980-ci illərdə Sumqayıtda klassik musiqi geniş təbliğ olunurdu. Bu, işdə dünyamiqyaslı dirijor və bəstəkar, SSRİ-nin xalq artisti, SSRİ Dövlət mükafatı laureatı Niyazinin müstəsna əməyi vardır. Onun Moskvada və xaricdə böyük nüfuzu olduğundan bu istiqamətdə apardığı məqsədyönlü iş sumqayıtlıların musiqi mədəniyyətinə və incəsənətinə maraqlarını artırırdı. 

Sumqayıtda Rusiyanın, Almaniyanın, İtaliyanın, Avstriyanın, Polşanın tanınmış bəstəkarlarının əsərləri tamaşaya qoyulurdu. 

1985-ci ildə Sumqayıta Niyazinin dəvəti ilə SSRİ Bəstəkarlar İttifaqının sədri, SSRİ xalq artisti, üç dəfə Stalin, Lenin, SSRİ Dövlət mükafatlarının laureatı, “Sosialist Əməyi Qəhrə-manı” Tixon Nikolayeviç Xrennikov buyurmuşdur.

T.Xrennikov 1948-ci ildən 1991-ci ilədək SSRİ-nin Bəstəkarlar İttifaqına rəhbərlik etmişdir. 

Onun “Tufan”, “Frol Skobeyev”, “Ana”, “Qusar balladası” və başqa operaları dünyanın bir çox ölkələrində səhnəyə qoyulmuş və müəllifə böyük müvəffəqiyyət qazandırmışdır. Dünyanın aparıcı kütləvi informasiya vasitələri, telekanallar ondan müsahibə almağa həmişə cəhd etmişlər. Xaraktercə sadə və səmimi insan olan T.Xrennikov jurnalistlərə nadir hallarda müsahibə verirdi. Tərifli sözləri və reklamı xoşlamırdı. 

Sumqayıtda Səməd Vurğun adına mədəniyyət sarayında onun sumqayıtlılarla görüşü keçirildi. Maestro Niyazi Tixon Xrennikov haqqında yığcam, lakin dolğun məlumat verəndən sonra, onun “Ana” operası göstərildi. Böyük alqışlarla qarşılanan bu sənət əsəri Tixon Nikolayeviç tərəfindən sumqayıtlılara qarşı rəğbəti artdı. 

Ayaqüstü olsa da, ondan müsahibə almaq könlümdən keçdi. Axı, bu cür, tarixi  şəxsiyyətlərlə tez-tez görüşmək mümkün deyildi. Allah Maestro Niyaziyə rəhmət etsin. Onun köməkliyi ilə Tixon Nikolayeviç mənə müsahibə verməyə razılıq verdi. 

Onunla qonaqlar üçün ayrılmış otaqda qabaq-qabağa əyləşdik.

-Hə, cavan oğlan, deyəsən məni sorğu-suala tutmaq istəyirsən.

-Bəli. Sizə bir neçə sualım var. 

-Buyur. Onu da deyim ki, bir gün İtaliyada konsertdən sonra “La Stampa” qəzetinin müxbiri ilə görüşdüm. İlk sualı belə idi. İtaliyada yaddaqalan nə oldu? Əgər sən də bu sualı vermək istəyirsənsə, bəri başdan deyə bilərəm. Birincisi, yaşıl örpəyə bürünmüş gənc şəhəriniz, onun geniş küçələri, ikincisi, tamaşaçıların hərarətli alqışları.

-Mənim sualım “Ana” operası haqqındadır. 

-Səni nə maraqlandırır? 

-M.Qorkinin “Ana” əsərinə müraciət etməyinizin əsas səbəbini bilmək istərdik. Niyə Tolstoyun “Anna Karenina” əsəri yox, məhz “Ana” əsəri?

-Bilirsən, biz ailədə on uşaq olmuşuq. Atamız bütün günü işdə olardı. Demək olardı ki, onun üzünü görmürdük. Anamız bizi tərbiyə edir, öyüd-nəsihət verirdi. Çox zəhmətkeş qadın idi. Bütün analar belədir. On uşaq tərbiyə edib böyütmək, olduqca ağır məsələdir. Hər qadın kömək görməsə, buna dözə bilməz. Biz anamızı çox istəyirdik və ona müqəddəs bir varlıq kimi baxırdıq. M.Qorki mənim sevdiyim yazıçılardandır. Onun “Ana” romanında yaratdığı ana obrazı mənim qəlbimi riqqətə gətirdi, gözlərim qarşısında anam dayandı. Məhz buna görə də, bu əsərə müraciət etməyə qərar verdim.

-Sizi 35 yaşında, gənc bir sənətkarı SSRİ Bəstəkarlar İttifaqının sədri seçdilər. Ölkədə kifayət qədər professional bəstəkarlar olan halda, niyə birdən-birə sizin üzərinizdə dayandılar? Məsuliyyətdən və yaxud rəqabətdən qorxmadınız?

-1939-cu il idi. Mənim 26 yaşım vardı. “Tufan” adlı ilk operam səhnəyə qoyuldu. Sovet mətbuatı onu yüksək qiymətləndirdi. Sonra bir neçə yeni əsər yaratdım. Onu da deyim ki, Stalin Moskvada Böyük Teatrda göstərilən hər bir yeni əsərə tamaşa edir və öz münasibətini bildirirdi. Onun tövsiyəsi ilə mən 35 yaşında Bəstəkarlar İttifaqının sədri seçildim.

-Sizin Sumqayıta ilk gəlişinizdir. Şəhərimiz haqqında məlumatınız vardımı?

-Mənim belə bir xüsusiyyətim var. Hansı ölkəyə və yaxud şəhərə qastrol səfərlərinə gedirəmsə, mütləq həmin şəhər haqqında məlumat toplayıram. Sağ olsun, maestro Niyazi. O, Sumqayıt haqqında mənə o qədər danışıb ki, sanki bu, mənim doğma şəhərimdir.

-Bilirik ki, Niyazi ilə dostsunuz. Onunla işləmək çətin deyil ki?

-Sən nə danışırsan? Ondan həmişə tükənməz enerji alıram. Onu da qeyd edim ki, Niyazi ilə demək olar ki, dünyanın bir çox ölkələrində olmuşuq. Mənim əsərlərimin dirijorluğunu o, edib. Niyaziyə ancaq qibtə etmək olar. Belə sənətkarlar yüz ildə bir dəfə doğulurlar. Dostluqda isə etibarlı və sədaqətlidir.

-Tixon Nikolayeviç, XX əsrin axırlarında Sumqayıt şəhərini Sizin yadınıza salsalar, nə deyərdiniz? 

-Zəhmətkeşlər şəhəri. Klassik musiqinin həvəskarları və onun təbliğatçıları. Bunu zalda əyləşənlər tamaşaçıların alqışlarından və verilən suallardan hiss etdim.

-Sumqayıtlılara nə arzulardınız? 

-Sumqayıt fəhlə şəhəridir. Demək, halal şəhərdir. Çalışın, çörəyiniz həmişə halal olsun. Belə olan halda, insanların qədri bilinir. Onlara hörmət və ehtiramla yanaşırlar. Mən Sumqayıtı bu hisslərlə tərk edirəm.(1985)       

                                                                            Əməkdar jurnalist, Eyruz Məmmədov